تجزیه ژنتیکی مقاومت به سپتوریای برگی و بررسی تغییرات الگوی تظاهر ژن دخیل در واکنش دفاعی ژنوتیپ های گندم

گندم یکی از گیاهان مهم استراتژیک می باشد و 6/19 درصد از کل منابع غذایی مردم جهان را به خود اختصاص می دهد. بیماری لکه برگی سپتوریایی که توسط قارچ آسکومیست mycosphaerella graminicola ایجاد می گردد، از مهم ترین بیماری های گندم در جهان می باشد که سالیانه خسارات فراوانی را به محصول وارد می سازد. در این تحقیق به منظور تجزیه ژنتیکی مقاومت به بیماری لکه برگی سپتوریایی از طرح دی آلل یک طرفه 8 8 استفاده گردید. بدین منظور تعداد 8 ژنوتیپ گندم بهاره در دامنه ی حساس تا مقاوم به بیماری لکه برگی سپتوریایی در تلاقی دی آلل مورد استفاده قرار گرفتند. تجزیه ی ژنتیکی مقاومت در دو مرحله ی گیاهچه ای در گلخانه و گیاه کامل در مزرعه انجام گرفت. هر دو آزمایش در قالب طرح کامل تصادفی (بلوک) اجرا گردید. صفات مورد مطالعه در مرحله ی گیاهچه ای شامل سطح نکروز، سطح پوشش پیکنیدی و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری برای هر یک از این صفات بود. در مرحله ی گیاه کامل شدت بیماری و سطح زیر منحنی پیشرفت شدت بیماری مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج برای هر دو آزمایش گیاهچه ای و گیاه کامل نشان داد که برای کنترل کلیه ی صفات مورد مطالعه، مدل افزایشی- غالبیت برای اثرات ژن ها صدق می کند، لیکن اثرات افزایشی ژن ها مهم تر و بارزتر بود. تمام صفات تحت کنترل یک گروه ژنی قرار داشتند. ژنوتیپ لاین10 در هر دو مرحله ی آزمایش به عنوان یک منبع مقاوم و دارنده ی ژن های با اثرات افزایشی مقاومت شناسایی گردید که نشان می دهد پتانسیل تولید نتاج برتر در طی انتخاب در برنامه های اصلاحی را دارا می باشد. الگوی تظاهر 3 ژن بتا- 1،3 گلوکاناز، لیپاز و pr1.2 در مرحله ی دو برگی در ژنوتیپ مقاوم لاین10، رقم متحمل آرتا و رقم حساس تجن با روش واکنش ژنجیره ای پلی مراز کمّی با نسخه برداری معکوس در زمان واقعی (qrt-pcr) مورد مطالعه قرار گرفت. الگوی تظاهر هرسه ژن مورد بررسی در سه ژنوتیپ بسیار متفاوت از هم بود. ژن بتا- 1،3 گلوکاناز به این علت که در لاین مقاوم و نیز رقم متحمل در سطح بسیار بالایی بیان گردید، می تواند کاندیدای خوبی به عنوان ژن واکنش دفاعی گندم به بیماری لکه برگی سپتوریایی محسوب شود.